Trzecia edycja badania opinii obywateli UE na temat szczepień przyniosła rozczarowujące, choć być może możliwe do przewidzenia wyniki: po dwóch latach pandemii zaufanie do szczepień znacząco zmalało. Niewielkim pocieszeniem jest fakt, że w 2020 roku z kolei gwałtownie wzrosło - wtedy jednak czekaliśmy na szczepionki przeciw COVID-19 i wiązaliśmy z nimi ogromne nadzieje.
Pod koniec listopada 2022 roku ukazał się raport z badań przeprowadzonych w ramach „Vaccine Confidence Project” (wcześniejsze ukazały się w 2018 i 2020 roku). Główny wniosek: w stosunku do poprzedniej edycji sprzed dwóch lat nastąpił w zdecydowanej większości krajów UE spadek zaufania do szczepień. 81,5 proc. obywateli UE uważa, że szczepionki są ważne, 85,6 proc. ocenia, że są one skuteczne, a 82,3 proc. - że są bezpieczne.
Jeszcze większym problemem jest to, że powiększa się luka między generalnie ufającymi szczepieniom seniorami a najmłodszymi dorosłymi (18-34 lat), którzy są coraz bardziej sceptycznie nastawieni. Trudno też nie zauważyć, że choć wśród pracowników ochrony zdrowia (to osobna część raportu) generalnie zaufanie do szczepień jest bardzo wysokie i we wszystkich krajach wyższe niż w całej populacji, również w tym obszarze, w części krajów, pojawiły się niepokojące sygnały.
Jeśli chodzi o zaufanie medyków do szczepień, liderami są Luksemburg i Malta, tam 100 proc. ankietowanych jest przekonana do szczepień. W Estonii odsetek również jest bardzo wysoki i przekracza 99 proc. Zaufanie do szczepień wśród profesjonalistów medycznych jest wyraźnie wyższe niż w całej populacji i generalnie wynosi nieco ponad 90 procent. Jednak z raportu wynika, że po dwóch latach jest ono niższe, zaś w niektórych krajach można wręcz mówić o tąpnięciu.
Przykładem może być Francja. W 2020 roku ze stwierdzeniem, że szczepienia dzieci są ważne zgodziło się 100 proc. badanych profesjonalistów medycznych, podczas gdy w 2022 roku nieco ponad 95 proc. Pogląd, że szczepienia są generalnie bezpieczne, dwa lata temu podzielało niemal 99 proc., a w 2022 zgodziło się z nim jedynie 74 proc. badanych. Również w Grecji zaobserwowano spadek o ponad 11 punktów procentowych twierdzących odpowiedzi na pytanie o bezpieczeństwo szczepień - i podobny o ich skuteczność.
W ramach badania pytano też, czy medycy zarekomendowaliby konkretne szczepienia swoim pacjentom. W sprawie szczepionki MMR panuje niemal jednomyślność - w niemal wszystkich krajach rekomendowałoby ją ponad 90 proc. profesjonalistów (przy czym w dużej części krajów jest to wynik bliski 100 proc.). wyjątkiem są Bułgaria (89,7 proc.), Grecja (82,8 proc.) i Austria (79,8 proc.). W zdecydowanej większości krajów ponad 90 proc. medyków rekomenduje również szczepienie przeciw grypie sezonowej - poza Węgrami (84 proc.) i Austrią (80 proc.). Większe zróżnicowanie opinii pojawia się przy szczepieniu przeciw HPV: wynik poniżej 90 proc. uzyskało pięć krajów, przy czym najniższy wskaźnik zanotowano w Estonii (nieco powyżej 81 proc.). I wreszcie - szczepienie przeciw COVID-19: znów „tylko” trzy kraje z wynikiem poniżej 90 proc., wśród nich - Polska (nieco ponad 89 proc. profesjonalistów odpowiedziało pozytywnie). Najsłabiej wypadła w tym zestawieniu Słowacja (84 proc.).
Papierkiem lakmusowym - nie tylko poglądów wobec szczepień ale i wiedzy medycznej - są odpowiedzi na pytania dotyczące szczepień kobiet w ciąży (towarzystwa naukowe i eksperci jednogłośnie rekomendują kobietom w ciąży zarówno szczepienie przeciw grypie jak i COVID-19). Jeśli chodzi o szczepienia przeciw grypie, aż w dwudziestu krajach mniej niż 90 proc. medyków rekomendowałoby ciężarnym takie szczepienie - najsłabiej wypadły Czechy (60 proc.), Bułgaria (50 proc.) i Słowacja (niemal 49 proc.). Niemal identyczny wynik (dziewiętnaście krajów) jest w przypadku pytania o szczepienie przeciw COVID-19. Tu najsłabiej wypadły Chorwacja (66 proc.), Słowacja (niespełna 60 proc.) i Bułgaria (55,7 proc.).
A Polska? Szczepienie MRR poleciłoby 98,7 proc. medyków, ale szczepienie przeciw grypie rekomendowałoby nieco ponad 94 proc. (i tylko 86,4 proc. zarekomendowałoby to szczepienie kobiecie w ciąży). W przypadku szczepień przeciwko HPV ich rekomendację deklaruje 92,3 proc. medyków. Najgorzej w zestawieniu plasowały się szczepienia przeciwko COVID-19. Tylko 89,4 proc. medyków poleciłoby to szczepienie swojemu pacjentowi, a 83,9 proc. poleciłoby zaszczepienie się przeciwko COVID-19 kobiecie w ciąży.
Małgorzata Solecka