W dniach 21-23 kwietnia 2016r. tym razem w Jastrzębiej Górze, odbyła się już po raz III Pomorska Konferencja Prawników Izb Lekarskich, zorganizowana przez Biuro Prawne Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku. Udział w konferencji wzięło blisko 40 prawników z większości okręgowych izb lekarskich, jak również dr n. med. Anna Kobierska – Przewodnicząca Okręgowego Sądu Lekarskiego w Gdańsku oraz dr n. med. Maria Adamcio-Deptulska – Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej w Gdańsku. Pierwszego dnia konferencji odbył się wykład adwokata Karola Kolankiewicza (koordynatora Biura Prawnego Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku) pt. „Postępowanie z zakresu odpowiedzialności zawodowej lekarzy po zmianach procedury karnej w lipcu 2015r., w związku
z projektem nowego Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów lekarskich”.
Zakresem referatu objęte zostały najbardziej istotne zmiany w trybie procedowania okręgowych sądów lekarskich. W toku referatu i późniejszej dyskusji omawiano m.in. nowe możliwości sądu lekarskiego co do prowadzenia rozprawy pod nieobecność Obwinionego, przewidziane zarówno w przepisach k.p.k., jak i w projekcie Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów lekarskich (§ 17 ust. 3-5 projektu Regulaminu), czy też dodanie wprost w projekcie Regulaminu możliwości wydawania kart wstępu w przypadku przewidywanej znacznej ilości publiczności (§ 19 ust. 2 projektu Regulaminu). Wśród nowych obowiązków Obwinionego wynikających z odpowiednio stosowanych przepisów k.p.k., wskazano na obowiązek zawiadamiania o każdej zmianie miejsca pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie oraz wskazanie adresu do doręczeń w kraju, a także skutki uchybienia temu obowiązkowi (wezwanie czy zawiadomienie przesłane pod ostatni znany adres będzie uznane za skutecznie doręczone).
Z jeszcze innych „nowości” zwrócić uwagę należy, iż Rzecznik może cofnąć wniosek o ukaranie do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, zaś w toku przewodu sądowego przed sądem I instancji jedynie za zgodą Obwinionego (art. 14 § 2 k.p.k. , § 26 ust. 2-4 projektu Regulaminu). Z regulacji dot. udziału Rzecznika w postępowaniu przed sądem lekarskim wskazać trzeba na to, że w świetle projektu Regulaminu udział Rzecznika w rozprawie jest obowiązkowy (§ 17 ust. 1 projektu Regulaminu), zaś w sytuacji niestawiennictwa Rzecznika rozprawa ulega odroczeniu, a Przewodniczący składu orzekającego informuje o nieobecności prawidłowo zawiadomionego Rzecznika Przewodniczącego Sądu (§ 17 ust. 2 projektu Regulaminu).
Drugiego dnia konferencji jednym z tematów był „System wymiany informacji na rynku wewnętrznym (IMI)”, związany z nowym obowiązkiem samorządu lekarskiego przewidzianym w art. 113 a ustawy z dnia 02 grudnia 2009r. o izbach lekarskich, który przedstawili radca prawy Alicja Lemieszek i radca prawny Leszek Kubicz (Okręgowa Izba Lekarska w Lublinie).
Na wstępie uczestnicy w multimedialnej formie, tzn. filmu ze strony http://ec.europa.eu/imi-net/ mieli możliwość poznania założeń działania IMI. System IMI to wielojęzyczne narzędzie internetowe – komputerowa sieć informacyjna, łącząca instytucje krajowe, regionalne i lokalne z całej Unii, które ułatwia ich współpracę i będzie służyć do przekazywania wniosków o informację z jednej instytucji do drugiej. Co istotne, dana instytucja wysyła zapytanie lub wniosek we własnym krajowym języku o informację do innego urzędu za granicą, zaś adresat pytania lub wniosku otrzymuje go w swoim języku i przygotowuje odpowiedzi, a na koniec zapytujący otrzymuje dokument z odpowiedziami we własnym języku. Referujący podkreślili przy tym, iż ostrzeżenia w systemie IMI służą jedynie uzyskaniu informacji – nie zawarto w przepisach unijnych automatyzmu w nakładaniu sankcji w innym państwie członkowskim, brak także bezpośrednio odnoszącej się do tego zakresu regulacji krajowej. Następnie referujący przedstawili, jak system IMI powinien funkcjonować w praktyce bieżącej działalności izb lekarskich.
Podczas konferencji zostały omówione także bieżące zagadnienia praktycznego stosowania prawa. We wspólnej prezentacji adwokata Łukasza Płazy (Okręgowa Izba Lekarska w Toruniu), Rzecznika Praw Lekarza Krzysztofa Izdebskiego (Okręgowa Izba Lekarska w Toruniu) i radcy prawnego Iwony Kaczorowskiej-Kossowskiej (Biuro Prawne Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku) przedstawili zagadnienie pt. „Wykonywanie przez lekarza pracy podczas odbywania przeszkolenia na podstawie art. 10 ustawy zawodach lekarza i lekarza dentysty”.
Uczestnicy – w toku dyskusji – zgodnie uznali, że bezprawne będzie w każdym przypadku wykonywanie przez lekarza w trakcie przeszkolenia po ponad 5-letniej przerwie, innej pracy nie związanej bezpośrednio z tym przeszkoleniem. Na postawienie tak jednoznacznego wniosku pozwala uważna lektura treści art. 10 ust. 3 ww. ustawy. Przepis stanowi bowiem o możliwości podjęcia wykonywania zawodu lekarza (powrotu do jego wykonywania) dopiero po wypełnieniu łącznie dwóch obowiązków: zawiadomienia o tym właściwej okręgowej rady lekarskiej i odbyciu przeszkolenia. Dopiero zakończenie z wynikiem pozytywnym przeszkolenia uprawnia do powrotu do wykonywania zawodu.
Wskazano także na możliwe konsekwencje zignorowania tego obowiązku przez lekarza wykonującego inną pracę podczas trwającego przeszkolenia. Pierwszą możliwością jest powołanie przez okręgową radę lekarską komisji z uwagi na możliwość uznania, że istnieje uzasadnione podejrzenie niedostatecznego przygotowania zawodowego takiego lekarza na podstawie art. 11 u.z.lek.. Skoro bowiem lekarz odbywa jeszcze przeszkolenie po ponad 5-letniej przerwie, wniosek taki jest jak najbardziej uprawniony. Drugą możliwością – obok powyższej – jest skierowanie sprawy takiego lekarza do rozpatrzenia przez okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej z wnioskiem o wszczęcie postępowania z zakresu odpowiedzialności zawodowej z uwagi na naruszenie przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza.
Podczas konferencji radca prawny Aleksandra Kosiorek (Biuro Prawne Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku) przedstawiła zagadnienie dot. „Rozpatrywania wniosków sądów powszechnych i innych instytucji o dostęp do danych osobowych lekarzy zgromadzonych w rejestrze lekarzy i rejestrze praktyk lekarskich”.
Jako pierwsza została omówiona sytuacja, w której np. pacjent – odwołując się do jawności rejestru – zwraca się o udostępnienie konkretnych danych ubezpieczyciela lekarza tj. nazwę ubezpieczyciela oraz numer polisy. Żądanie takie powinno spotkać się z odmową, z uwagi na to, że w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą (RPWDL) za jawne zostały uznane w tym zakresie wyłącznie dane o wysokości sumy ubezpieczenia oraz dacie obowiązywania polisy. Zważyć trzeba, że dodatkowym argumentem przemawiającym za taką właśnie interpretacją jest fakt, że pomimo obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przez każdego z lekarzy wykonujących działalność leczniczą, żaden przepis prawa nie upoważnił wprost samorządu lekarskiego do przekazywania takich danych.
Inną grupę zapytań stanowią stosunkowo liczne wnioski o udostępnienie danych z okręgowego rejestru lekarzy i lekarzy dentystów, o udostępnienie konkretnych danych osobowych dotyczących jednego, kilku lub wszystkich lekarzy umieszczonych w rejestrze lekarzy. Wniosek taki powinien – aby mógł zostać zrealizowany – musi mieć solidną podstawę prawną. Pani Mecenas zwróciła uwagę na to, że art. 52 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich wskazuje w sposób niebudzący wątpliwości, że okręgowe rady lekarskie i Naczelna Rada Lekarska udostępniają informacje zawarte w rejestrach i Centralnym Rejestrze Lekarzy, na wniosek uprawnionych podmiotów na podstawie odrębnych przepisów. Do takich przepisów można zaliczyć można m.in. przepisy k.p.k. w zakresie żądania danych przez prokuraturę, czy przepisy ustawy o Policji w zakresie uprawniającym do uzyskania takich danych funkcjonariuszy tej służby – w ramach prowadzonego przez ww. instytucje konkretnego postępowania karnego.
W toku konferencji uczestnicy mieli możliwość wysłuchać radcy prawnego Tomasza Pęcherza (Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie), który przedstawił „Prace w zakresie zmian przepisów z zakresu ochrony zdrowia”. Warto w tym miejscu wskazać, że Pan Mecenas m.in. stoi na czele Zespołu do opracowania raportu dotyczącego możliwości uproszczenia regulacji dotyczących wykonywania działalności leczniczej, powołanego przez Ministra Zdrowia. Uczestnicy mieli możliwość wysłuchać w jakim kierunku przebiegają prace i dyskusje związane z praktycznymi aspektami wykonywania działalności przez lekarzy.
Prace obejmowały bowiem obejmuje kilka zasadniczych dziedzin z zakresu ochrony zdrowia. W zakresie działalności leczniczej procedowane były wnioski o zmianę m.in. w zakresie rozsądnej zmiany przepisów dot. wymagań kwalifikacyjnych pracowników medycznych oraz wymagań sprzętowych dotyczących wykonywania świadczeń gwarantowanych; ostatecznego przesądzenia kwestii możliwości udzielania tzw. świadczeń komercyjnych przez placówki publiczne (np. SPZOZ’y) – także w zakresie w jakim wykonują kontrakt z NFZ, pod zasadniczym warunkiem, że nie ograniczy to dostępności świadczeń udzielanych pacjentom ze środków publicznych. Rozważany jest także postulat likwidacji obowiązku zawarcia umów ubezpieczenia OC przez szpitale z tytułu zdarzeń medycznych określonych w przepisach o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, a nawet usunięcie jako zbędnych komisji wojewódzkich ds. zdarzeń medycznych (zbyt niski efekt w stosunku do generowanych przez komisje kosztów).
Prace ww. komisji były prowadzone także w zakresie kształcenia lekarzy, czy zmian w ustawie o świadczeniach finansowanych ze środków publicznych. Jako jeden z ciekawszych należy wskazać postulat „zrównania” terminu przedawnienia dla ewentualnych roszczeń NFZ wobec świadczeniodawców do 3 lat, tak aby był on identyczny jak obecny termin przedawnienia roszczeń świadczeniodawców wobec NFZ. Zmiany mogą „dotknąć” także problematyki kontroli świadczeń przez NFZ, w tym „sugestię”, aby kontrole odbywały się na zasadach określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej tak jak w przypadku innych instytucji uprawnionych do kontroli a sama kara umowna jako wtórny i dodatkowo motywujący, a nie podstawowy, czy główny efekt kontroli. Należy mieć nadzieję, że znajdzie uznanie jeden z postulatów, aby możliwość domagania się przez NFZ kary umownej od świadczeniodawcy docelowo poprzedzona była zaleceniami pokontrolnymi i nakładana dopiero w razie ich niewypełnienia. Interesująco brzmią zapowiedzi wniosków dot. doprecyzowania zasad i zakresu wydawania zarządzeń przez Prezesa NFZ, w tym w zakresie zasad kontraktowania i udzielania świadczeń.
W dalszej części konferencji adwokat Damian Konieczny (Biuro Prawne Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku), zaprezentował temat „Najnowsze zmiany w prawie medycznym”.
W pierwszej kolejności wskazał na zmiany w wystawianiu recept refundowanych od 12 grudnia 2015r., wprowadzone ustawą z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015r., poz. 1991) i przeniesienie przepisów dotyczących wystawiania recept refundowanych do ustawy – Prawo farmaceutyczne, przy jednoczesnym zachowaniu mocy obowiązującej dotychczasowego rozporządzenia w sprawie recept lekarskich.
Obecnie do dwóch grup lekarzy uprawnionych do wystawiania recept refundowanych tzn. lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego – zatrudnionych u świadczeniodawców (umowa o pracę, umowa kontraktowa itp.) i lekarzy prowadzących praktyki, posiadających umowy na udzielanie świadczeń z NFZ oraz na podstawie umów indywidualnych tzw. umów upoważniających (lekarze wystawiający recepty dla siebie i dla rodziny, lekarze zatrudnieni w placówkach niemających kontraktu z NFZ, lekarze udzielający świadczeń w ramach swojej praktyki poza NFZ) dołączyli pozostali lekarze – posiadający prawo wykonywania zawodu. Oznacza to koniec obowiązku zawierania przez lekarzy ww. umów upoważniających z NFZ. Podstawą wystawiania recept refundowanych przez lekarzy niebędących tzw. „lekarzami ubezpieczenia zdrowotnego” nie jest już zawarcie umowy upoważniającej, bowiem recepty refundowane może wystawiać każdy lekarz posiadający prawo wykonywania zawodu, ale po uzyskaniu indywidualnych numerów recept z NFZ. Prowadzący dyskusję przypomniał, że obecne umowy wygasają z dniem 31 grudnia 2016 r.
Zmianie uległa także treść poszczególnych pól recepty. Zgodnie z treścią nowego art. 96a Prawa farmaceutycznego na recepcie zamieszcza się dane dotyczące podmiotu, w którym wystawiono receptę, w tym dodatkowo m.in. nazwę jednostki organizacyjnej, nazwę komórki organizacyjnej (dot. większych podmiotów) oraz numer telefonu dostępny w miejscu udzielania świadczenia. Obecnie sposób dawkowania produktu leczniczego jest elementem obligatoryjnym każdej recepty refundowanej. Nadto warto wskazać, że w polu „Dane i podpis lekarza” ustawodawca nakazał umieszczenie dodatkowo kwalifikacji zawodowych lekarza oraz numeru telefonu do bezpośredniego kontaktu z osobą wystawiającą receptę.
W tej części wskazano na zmiany w dokumentacji medycznej od 23 grudnia 2015r. na skutek nowego Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. Wskazano na okołooperacyjną kartę kontrolną, możliwość uzupełnienia dokumentacji, jeżeli wynik badania diagnostycznego istotnego dla ustalenia rozpoznania onkologicznego (np. badania histopatologicznego) nie był znany w dniu wypisu pacjenta ze szpitala, jak również zmiany podstawy umocowania lekarza upoważnionego do podpisywania informacji z leczenia szpitalnego.
Prowadzący wykład odniósł się także do wprowadzonej od dnia 12 grudnia 2015r. tzw. telemedycyny. Zgodnie z treścią nowego brzmienia art. 2 ust. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty lekarz, lekarz dentysta może wykonywać czynności polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych także za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Nie doprecyzowano przy tym, jakie minimalne wymogi musi spełnić dany system teleinformatyczny lub łączności, aby udzielanie świadczeń odbywało się w sposób prawidłowy, m.in. z poszanowaniem zasad bezpieczeństwa informacji, czy prawa pacjenta do poszanowania intymności i prywatności. Zmiany w tym zakresie nastąpiły także w art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej, zgodne z treścią którego działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Świadczenia te mogą być udzielane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.
Konferencję zakończył temat „Spory z Ministrem Zdrowia dot. refundacji zadań zleconych / ugoda pozasądowa”. Reprezentujący samorząd lekarski adwokat Karol Kolankiewicz (koordynator Biura Prawnego Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku) przedstawił przebieg sporu sądowego z Ministrem Zdrowia dot. zwrotu kosztów za 2011r., zakończonego prawomocnie, wyjątkowo korzystnym dla Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku, rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego w Warszawie. W sporze tym konieczne było szczegółowe przedstawienie wszystkich kosztów bezpośrednich, a także kosztów pośrednich (energii elektrycznej, ogrzewania, sprzątania i wywozu nieczystości, dozoru.
Z nieskrywaną radością zauważyć trzeba, że III Pomorska Konferencja Prawników Izb Lekarskich była udana nie tylko pod względem merytorycznym, ale też i pod względem jej umiejscowienia w pięknej miejscowości jaką jest Jastrzębia Góra, z możliwością skorzystania ze spacerów po lesie, z widokiem na piękne polskie morze. Podziękować także należy uczestnikom za przybycie z całej Polski na Konferencję, zaś włodarzom każdej z Okręgowych Izb Lekarskich za decyzję o delegowaniu swoich prawników na obrady. Po Konferencji nikt z uczestników nie miał wątpliwości, że zaproponowana tematyka okazała się dla każdego interesująca. Godne dodatkowe pochwały jest to, że poza organizatorami z Izby w Gdańsku, przedstawiciele innych izb lekarskich tj. z Lublina, Krakowa i Torunia, także aktywnie współtworzyli tę konferencję. Należy wyrazić nadzieję, że takie spotkania pozwolą jeszcze bardziej umocnić dotychczasową współpracę prawników we wszystkich izbach lekarskich, zaś powstałe opracowania oraz miejscami gorąca dyskusja, przyniesie oczekiwany pozytywny efekt dla przyszłych działań samorządu lekarskiego.
Adwokat Karol Kolankiewicz
Koordynator Biura Prawnego
Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku