W dniu 24 czerwca 2020r. wszedł w życie art. 37a Kodeksu karnego (k.k.)., który zaostrzył możliwe sankcje karne za wiele różnych typów przestępstw, między innymi za nieumyślne błędy medyczne.
Powyższy przepis znajduje zastosowanie, gdy dane przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, zaś (potencjalna) wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku.
W takiej sytuacji Sąd karny może zamiast kary pozbawienia wolności orzec:
- karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy -> przy czym trzeba zwrócić uwagę, że:
a) kara ograniczenia wolności może trwać nawet do 2 lat;
b) mogą to być prace społeczne od 20 do 40 godzin miesięcznie;
c) może to być potrącenie od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd;
d) powyższe obowiązki z pkt. b) i c) mogą być orzeczone łącznie, tzn. jednocześnie może obowiązywać nakaz pracy społecznej wraz z potrąceniem kwoty z wynagrodzenia;
e) w czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, jak również ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary;
albo
- grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych -> przy czym warto zwrócić uwagę, że:
a) maksymalna liczba stawek dziennych to 540;
b) sama stawka dzienna może dochodzić nawet do 2000 złotych;
c) maksymalna kwota jakim sprawca może być obciążony to zatem kwota ponad 1 080 000 zł (tzn. 540 X 2000 zł)
d) przy określaniu stawki dziennej sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe;
Nadto Sąd (razem z ww. karą ograniczenia wolności lub grzywną) równocześnie będzie miał obowiązek orzec wobec skazanego:
1) środek karny, np.:
a) zakaz wykonywania zawodu lekarza, pielęgniarki, ratownika medycznego, czy fizjoterapeuty -> wymierzone w latach od roku do lat 15
b) świadczenie pieniężne -> do 60 000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej;
c) podanie wyroku do publicznej wiadomości -> jeżeli Sąd uzna to za celowe, w szczególności ze względu na społeczne oddziaływanie skazania, o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego
lub
2) środek kompensacyjny, np.:
a) obowiązek naprawienia szkody lub zapłatę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę -> brak w przepisach jakiegokolwiek górnego limitu kwoty tytułem odszkodowania lub zadośćuczynienia;
b) nawiązkę -> w wysokości do 100 000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej;
c) przepadek przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa lub ich równowartości;
d) przepadek przedsiębiorstwa stanowiącego własność sprawcy albo jego równowartości -> jeżeli przedsiębiorstwo służyło do popełnienia tego przestępstwa lub ukrycia osiągniętej z niego korzyści;
e) przepadek korzyści -> jeżeli sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa, chociażby pośrednio, korzyść majątkową niepodlegającą powyższemu przepadkowi przedmiotów
lub
3) przepadek;
“niebezpieczne” przestępstwa medyków
Dla zobrazowania zagrożenia warto wskazać, które z przestępstw zarzucanych medykom jest zagrożonych tylko karą pozbawienia wolności w wymiarze do lat 8, tzn. takie do których będą stosowane nowe reguły:
– nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k.) -> zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5;
– nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 k.k.) -> zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3;
– spowodowanie tzw. średniego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 § 1 k.k. – powyżej 7 dni) -> zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5;
– umyślne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 § 2 k.k.) -> zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5;
– nieudzielenie pomocy człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia (art. 162 § 1 k.k.) -> zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3;
– niezawiadomienie o przestępstwie określonym m.in. w art. 148 – zabójstwo, art. 156 – ciężki uszczerbek na zdrowiu, art. 197 § 3 lub 4 – zgwałcenie małoletniego lub osoby bliskiej albo ze szczególnym okrucieństwem, art. 198 – seksualne wykorzystanie osoby nieporadnej lub upośledzonej, art. 200 – wykorzystanie seksualne małoletniego lub przestępstwie o charakterze terrorystycznym (art. 240 k.k.) -> zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3;
– poświadczenie nieprawdy w dokumencie (art. 271 k.k.) -> zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5;
W poprzedniej wersji przepis art. 37a k.k. stanowił w prosty sposób, że jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności. Odwrócenie dotychczasowej zasady priorytetu “kar wolnościowych” przed karami “izolacyjnymi” pozbawienia wolności, przy powyżej wskazanych obostrzeniach, może doprowadzić do wymierzenia za dane przestępstwo większej liczby kar więzienia.
Warto też wskazać, że jest wielce prawdopodobne, że powyższa zmiana przepisów prawa karnego, w tym art. 37a k.k., została wprowadzona niezgodnie z przepisami rangi konstytucyjnej (szerzej można przeczytać o tym w opinii Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego (https://kipk.pl/dokumenty/opiniakk2020.pdf). Nie można jednak uznać, że sprawy nie ma -> do czasu ostatecznego „wyrzucenia” przepisu art. 37a k.k. na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego omawiana zmiana i ww. przepis może być stosowany przez prokuraturę i sądy.
Karol Kolankiewicz
adwokat