Po wieloletnich pracach nad uregulowaniem kwestii kwalifikacji i wykonywania niektórych zawodów medycznych, ostatecznie 25 września 2023 r. opublikowana została ustawa regulująca 16 nowych zawodów medycznych. Ustawa będzie miała również zastosowanie do praktyk i podmiotów leczniczych, które zatrudniają lub współpracują z osobami wykonującymi nowe zawody medyczne.
Nowe zawody medyczne.
Regulacji ustawowej poddane zostały następujące zawody medyczne:
- asystentka stomatologiczna,
- elektroradiolog,
- higienistka stomatologiczna,
- instruktor terapii uzależnień,
- opiekun medyczny,
- optometrysta,
- ortoptystka,
- podiatra,
- profilaktyk,
- protetyk słuchu,
- technik farmaceutyczny,
- technik masażysta,
- technik ortopeda,
- technik sterylizacji medycznej,
- terapeuta zajęciowy.
Przy okazji znowelizowano również ustawę o ochronie zdrowia psychicznego, wprowadzając regulację dotyczącą wykonywania zawodu psychoterapeuty.
Wymagane kwalifikacje.
Najważniejszą konsekwencją wejścia w życie ustawy jest zastrzeżenie wykonywania określonych czynności medycznych wyłącznie do osób posiadających opisane w ustawie kwalifikacje i w konsekwencji zakaz wykonywania tych czynności przez inne osoby, nie spełniające wymogów. Dodatkowo posługiwanie się przez takie osoby tytułami zawodowymi, bez stosownych uprawnień, będzie traktowane jako przestępstwo.
Tytułem przykładu można wskazać na kwalifikacje wymagane od dwóch nowych zawodów współpracujących z lekarzami dentystami:
| higienistka stomatologiczna | 1) rozpoczęcie po dniu 30 września 2012 r. studiów w zakresie higieny dentystycznej i uzyskanie tytułu zawodowego co najmniej licencjata albo inżyniera lub 2) rozpoczęcie przed dniem 1 października 2012 r. studiów na kierunku (specjalności) higiena dentystyczna (stomatologiczna) i uzyskanie tytułu zawodowego co najmniej licencjata albo inżyniera, lub 3) rozpoczęcie po dniu 31 sierpnia 2019 r. szkoły policealnej publicznej lub nie publicznej i uzyskanie dyplomu zawodowego w zawodzie higienistka stomatologiczna, lub 4) rozpoczęcie przed dniem 1 września 2019 r. szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego higienistka stomatologiczna lub dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie higienistka stomatologiczna |
| asystentka stomatologiczna | 1) rozpoczęcie po dniu 31 sierpnia 2019 r. szkoły policealnej publicznej lub nie publicznej i uzyskanie dyplomu zawodowego w zawodzie asystentka stomatologiczna lub 2) rozpoczęcie przed dniem 1 września 2019 r. szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego asystentka stomatologiczna lub dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie asystentka stomatologiczna |
Dodatkowe wymogi.
Ustawa wprowadza również dodatkowe wymogi dla osób chcących wykonywać nowe zawody medyczne, w tym:
- posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych;
- niekaralność za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
- korzystanie z pełni praw publicznych;
- złożenie oświadczenia o znajomości języka polskiego lub przedstawienie dyplomu potwierdzającego ukończenie wykształcenia w języku polskim;
- posiadanie wpisu do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego.
Wpis do Centralnego Rejestru.
Każda osoba zamierzająca wykonywać nowy zawód medyczny musi uzyskać wpis do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Rejestr będzie prowadzony przez Ministra Zdrowia i będzie miał charakter jawny (podobnie jak ma to miejsce w wypadku Centralnego Rejestru Lekarzy). W wyniku wpisu nie będzie co prawda wydawany dokument prawa wykonywania zawodu, jak ma to miejsce w wypadku lekarzy i lekarzy dentystów, ale wnioskodawca będzie otrzymywał zaświadczenie o wpisie. Nadto każda osoba zainteresowana będzie mogła zweryfikować uprawnienia poprzez stronę internetową Centralnego Rejestru. Osoba nie posiadająca wpisu, nie będzie mogła wykonywać czynności wchodzących w zakres określonego zawodu medycznego. Wniosek o dokonanie wpisu do Rejestru musi zostać złożony najpóźniej do dnia 23 września 2024 r.
Uprawnienia zawodowe.
Ustawa niestety dość ogólnie opisuje uprawnienia osób wykonujących nowe zawody medyczne. Przykładowo w wypadku asystentki stomatologicznej będzie to wykonywanie czynności zawodowych w zakresie asystowania lekarzowi dentyście i utrzymania gabinetu w gotowości do pracy. W wypadku higienistki stomatologicznej natomiast będzie to wykonywanie czynności zawodowych w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia jamy ustnej oraz współuczestniczenie w procesie leczenia. Dodatkowo ustawa przewiduje wprost uprawnienie osoby wykonującej zawód medyczny do wglądu do dokumentacji medycznej pacjenta - w zakresie niezbędnym do udzielanych przez nią świadczeń opieki zdrowotnej.
Odpowiedzialność, ubezpieczenie, doskonalenie zawodowe.
Ustawa wprowadza możliwość ponoszenia przez osoby wykonujące nowe zawody medyczne odpowiedzialności zawodowej. Dla tych celów Minister Zdrowia powoła rzeczników dyscyplinarnych i Komisję Odpowiedzialności Zawodowej.
Ostatecznie ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia OC dotyczącego ewentualnych szkód powstałych w związku z wykonywaniem zawodu.
Każda osoba posiadająca uprawnienia do wykonywania nowych zawodów medycznych będzie miała obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego, który będzie rozliczany w 5-letnich okresach.
Działania do podjęcia.
W związku z wejściem w życie ustawy, nie ma już żadnych wątpliwości co do klasyfikowania takich osób do właściwego współczynnika pracy - zgodnie z ustawą z dnia 8 czerwca 2017 r.o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Dla osób prowadzących podmioty lecznicze, konieczne będzie zatem zweryfikowanie prawidłowości dotychczasowej klasyfikacji takich osób w zakresie wynagrodzenia zasadniczego.
Dla wszystkich osób zatrudniających lub współpracujących z osobami wykonującymi nowe zawody medyczne, konieczne będzie weryfikowanie ich faktycznych kwalifikacji poprzez sprawdzenie informacji w Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. W wypadku braku wymaganych uprawnień, nazwa stanowiska pracy i zakres obowiązków takiej osoby musi ulec modyfikacji, tak aby nie wykonywała ona czynności zastrzeżonych dla nowych zawodów. Alternatywnie w okresie przejściowym osoba taka może uzyskać brakujące wykształcenie.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 23 marca 2024 r.
adw. Damian Konieczny
Biuro Prawne OIL w Gdańsku
Podstawa prawna.
- ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1972 z późn. zm.)