Jeszcze w sierpniu 2023 roku powinna wejść w życie nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, która przewiduje całkowitą zmianę zasad przyznawania odszkodowań za zdarzenia medyczne. Nowy system likwiduje wojewódzkie komisje i przekazuje ich kompetencje Rzecznikowi Praw Pacjenta.
Fot. Pixabay/fernandozhiminaicela
Nowa definicja zdarzenia medycznego.
Na gruncie nowelizacji całkowicie przeformułowano definicję zdarzenia medycznego. Obecnie będzie nim zdarzenie zaistniałe w trakcie udzielania lub w efekcie udzielenia bądź zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego, które skutkowało:
- zakażeniem pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym,
- uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia pacjenta, albo
- śmiercią pacjenta.
Wystarczy w tym zakresie zaistnienie jedynie wysokiego prawdopodobieństwa, że skutków takich można było uniknąć w przypadku udzielenia świadczenia zdrowotnego zgodnie z aktualną wiedzą medyczną albo zastosowania innej dostępnej metody diagnostycznej lub leczniczej. Ustawa wskazuje jednak, że nie można mówić o zdarzeniu medycznym, jeżeli skutki udzielania świadczeń mieszczą się w normalnych następstwach zastosowania danej metody leczenia, a pacjent wyraził na nią świadomą zgodę.
Tylko przy świadczeniach NFZ.
Ustawodawca wprowadził bardzo istotne zmiany w zakresie świadczeń, których może potencjalnie dotyczyć zdarzenie medyczne. Nowy system kompensacyjny co prawda nadal będzie dotyczył tylko szpitali, ale ograniczono go jedynie do świadczeń, które były finansowane ze środków publicznych. Nie będzie on zatem dotyczył świadczeń komercyjnych, nawet jeżeli były one udzielane w publicznym szpitalu.
Wniosek do Rzecznika.
Pacjent lub w wypadku jego śmierci, wskazane w ustawie osoby bliskie, będą mogły złożyć wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego do Rzecznika Praw Pacjenta, a nie tak jak dotychczas do wojewódzkiej komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych. Wniosek będzie obciążony opłatą w wysokości 300 zł. Czas na złożenie wniosku będzie stosunkowo krótki, bo tylko rok od dnia, w którym wnioskodawca dowiedział się o zakażeniu, uszkodzeniu ciała, rozstroju zdrowia albo śmierci, nie dłuższej niż 3 lata od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie. Wniosek o świadczenie może dotyczyć zdarzenia medycznego zaistniałego po dniu wejścia w życie nowelizacji, a wyjątkowo gdy miało ono miejsce wcześniej, ale wnioskodawca dowiedział się o jego skutkach po wejściu w życie nowelizacji.
Podmiot leczniczy już nie będzie stroną.
Bardzo istotną zmianą jest ograniczenie stron postępowania przed Rzecznikiem jedynie do samego wnioskodawcy. W konsekwencji podmiot leczniczy, którego dotyczy zdarzenie medyczne nie będzie otrzymywał odpisu wniosku, nie będzie uprawniony do przeglądania akt postępowania, składania wniosków, ani odwołania od decyzji Rzecznika. Jego rola będzie się ograniczała wyłącznie do przekazywania żądanych dokumentów, informacji i wyjaśnień na żądanie Rzecznika.
Inne postępowania.
Postępowania w zakresie świadczenia kompensacyjnego będzie miało charakter alternatywny wobec innych postępowań, które mogą dotyczyć zdarzenia. Nie będzie się ono mogło bowiem toczyć, gdy:
- prawomocnie osądzono już sprawę o odszkodowanie, rentę lub zadośćuczynienie;
- toczy się postępowanie cywilne w sprawie o odszkodowanie, rentę lub zadośćuczynienie;
- wnioskodawca uzyskał odszkodowanie, rentę lub zadośćuczynienie od osoby odpowiedzialnej za szkodę, w tym z tytułu ubezpieczenia OC;
- sąd karny orzekł na rzecz wnioskodawcy obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązkę.
Przy czym negatywna decyzja Rzecznika nie będzie zamykała wnioskodawcy drogi do dochodzenia roszczeń w innych postępowaniach, zaś bieg przedawnienia takich roszczeń ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przez Rzecznikiem.
Postępowanie przed Rzecznikiem.
Rzecznik po otrzymaniu wniosku będzie zasięgał opinii Zespołu ds. Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych, który będzie się składał w większości z osób wykonujących zawód lekarza. Na podstawie opinii, Rzecznik będzie wydawał decyzję administracyjną w sprawie przyznania świadczenia kompensacyjnego i ustalenia jego wysokości albo odmowy przyznania świadczenia. Decyzja powinna zostać wydana w terminie 3 miesięcy od otrzymania przez Rzecznika kompletnego wniosku.
Odwołanie od decyzji.
Od decyzji Rzecznika wnioskodawca będzie mógł się odwołać do Komisji Odwoławczej powoływanej przez Ministra Zdrowia. Możliwości takiej – jak już wskazano wcześniej - nie będzie miał podmiot leczniczy, gdyż nie jest stroną postępowania.
Fundusz Kompensacyjny.
Świadczenia dla wnioskodawców będą przyznawane z nowo utworzonego Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych. Środki na wskazany Fundusz będzie przekazywał NFZ ze składek na ubezpieczenie zdrowotne. Wysokość świadczeń kompensacyjnych dla jednego wnioskodawcy została określona w ustawie i wynosi w przypadku:
- zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym – od 2000 zł do 200 000 zł;
- uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia – od 2000 zł do 200 000 zł;
- śmierci pacjenta – od 20 000 zł do 100 000 zł.
Wysokość świadczenia kompensacyjnego podlegać będzie corocznej waloryzacji w oparciu o wskaźnik inflacji. Przy ustalaniu wysokości świadczenia w danym przypadku Rzecznik będzie brał pod uwagę m.in. charakter następstw zdrowotnych, stopień dolegliwości, więzi rodzinne ze zmarłym oraz jego wiek.
Przyjęcie przez wnioskodawcę świadczenia będzie równoznaczne ze zrzeczeniem się przez niego wszelkich roszczeń o odszkodowanie, rentę oraz zadośćuczynienie mogących wynikać ze zdarzenia medycznego w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku. Ewentualne przyszłe skutki mogą być zatem w dalszym ciągu dochodzone.
O wypłacie środków z Funduszu będzie informowany szpital, którego dotyczy zdarzenie, ale nie będzie to skutkowało koniecznością zwrotu jakichkolwiek kwot na rzecz Funduszu przez szpital lub jego ubezpieczyciela. Nowy system będzie zatem neutralny finansowo dla Szpitali.
Dotychczasowe komisje.
Z dniem 1 lipca 2024 r. wszystkie wojewódzkie komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych zostaną zlikwidowane, zaś sprawy niezakończone zostaną przejęte do prowadzenia przez Rzecznika. W okresie przejściowym będziemy zatem mieli do czynienia ze współistnieniem dotychczasowych komisji i nowych kompetencji Rzecznika.
adw. Damian Konieczny
Biuro Prawne OIL w Gdańsku
Akty prawne.
- ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw