Profesor Antoni Hlavaty, wybitny specjalista ortopedii i chirurgii urazowej, wieloletni kierownik Katedry i Kliniki Ortopedii Akademii Medycznej w Gdańsku (obecnie GUMed) 27 kwietnia 2020 roku świętował setną rocznicę urodzin. Profesor Hlavaty to wielka postać w polskiej ortopedii, znakomity lekarz, wspaniały naukowiec, człowiek obdarzony wszechstronnymi zainteresowaniami i pasjami (góry, muzyka, filozofia) do dziś stanowi wzór naśladowania dla wielu pokoleń lekarzy. Czcigodnemu Jubilatowi zdrowia, wszelkiej pomyślności i kolejnych 100 lat życia życzą współpracownicy, koledzy, przyjaciele, uczniowie.
Antoni Hlavaty urodził się 27 kwietnia 1920 roku w Kołomyi w dawnym województwie stanisławowskim, w inteligenckiej polskiej rodzinie. W 1930 r. Antoni ukończył w rodzinnym mieście 4-klasową szkołą powszechną, a następnie 8-klasowe Gimnazjum im. Króla Jana Kazimierza Jagiellończyka, uzyskując w 1938 r. świadectwo maturalne.
Antoni Hlavaty rozpoczął studia medyczne we Lwowie w 1943 r. Jeden rok zaliczono mu potem do dalszych studiów w Polsce po wojnie. Jednocześnie pracował w szpitalu, jako salowy lub pielęgniarz. Latem 1944 r. trafił do Lublina gdzie kontynuował studia medyczne na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Katedrze Medycyny Wojskowej. W Lublinie ukończył dwa dalsze lata studiów. W tym okresie poznał swoją przyszłą żonę Bożenę Michalską, również studentkę medycyny. Oboje udali się do Poznania, gdzie kontynuowali studia i w 1948 r. pobrali się. Dyplomy lekarskie uzyskali oboje w 1949 r. Wkrótce potem przenieśli się do Gdańska.
Po przybyciu do Gdańska Hlavaty otrzymał od 1 lipca 1949 r. etat asystenta na Oddziale Chirurgii i Ortopedii Dziecięcej Akademii Lekarskiej (od 1950 r. Akademii Medycznej), którego ordynatorem był ówczesny docent Alojzy Maciejewski. Specjalizację z chirurgii dziecięcej uzyskał w 1953 r. W 1955 r. uzyskał specjalizację drugiego stopnia z ortopedii i traumatologii. W tym też okresie odbył kilkumiesięczny staż szkoleniowy w Klinice Ortopedii w Poznaniu u prof. Wiktora Degi. W 1960 r. Hlavaty obronił doktorat na podstawie pracy „Operacyjne leczenie stopy porażennej”, a habilitował się w 1964 r. na podstawie rozprawy „Doświadczalne i kliniczne badania nad możliwością zapobiegania zrostom po szwie ścięgien”, uzyskując stopień naukowy docenta AM w Gdańsku. Opiekunem jego doktoratu oraz przewodu habilitacyjnego był ówczesny kierownik gdańskiej Kliniki Ortopedycznej prof. Alfons Senger. Po odejściu w dniu 15 października 1967 r. profesora Sengera do Poznania, docent Antoni Hlavaty został mianowany kierownikiem Katedry i Kliniki Ortopedii AM w Gdańsku. Funkcję tę piastował do 1990 roku a więc przez 23 lata. W 1974 r. mianowano Go profesorem nadzwyczajnym, w 1984 r. został profesorem zwyczajnym.
Głównymi kierunkami badawczymi Profesora była chirurgia rekonstrukcyjna ręki, choroby stawu biodrowego oraz patologia kręgosłupa. Na podstawie badań własnych profesor Hlavaty sprecyzował wskazania do przeszczepiania ścięgien w niedowładach mięśni stóp w przypadku choroby Heinego-Medina. W kolejnych badaniach opracował metodę zapobiegania zrostom po szwie ścięgien, upowszechnił wykonywanie pierwotnych szwów i wolnych przeszczepów w urazowych uszkodzeniach ścięgien zginaczy palców ręki. W chirurgii kręgosłupa, w leczeniu bocznych skrzywień kręgosłupa w metodzie Harringtona, zastąpił oryginalny dystraktor zapadkowy dystraktorem nagwintowanym, w którym haki dystraktora można było zabezpieczyć nakrętkami. W 1984 roku jako pierwszy w kraju opublikował wyniki operacyjnego leczenia kręgozmyku zwyrodnieniowego.
Prof. Antoni Hlavaty pełnił przez wiele lat stanowisko konsultanta ds. ortopedii i traumatologii na terenie województw bydgoskiego (1961-1968) i gdańskiego (1968-1982). W latach 1983-1990 był przedstawicielem Nadzoru Krajowego ds. ortopedii i chirurgii urazowej na obszar Polski północnej. W latach 1967-1979 był prezesem Oddziału Gdańskiego PTOiTr. W okresie 1954-1958 był sekretarzem i w latach 1978-1982 wiceprezesem Zarządu Głównego PTOiTr. W latach 1966-1975 był wiceprezesem Sekcji Chirurgii Ręki PTOiTr oraz członkiem Międzynarodowej Federacji Towarzystw Chirurgii Ręki. Należał do Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego i Komitetu Redakcyjnego czasopisma „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”. W 1976 r. zorganizował w Gdańsku pamiętny Główny Zjazd Naukowy PTOiTr.
Pasją Pana Profesora Hlavatego są góry. Powszechnie znana jest jego działalność w Klubie Wysokogórskim i niezliczone wędrówki latem i zimą w Tatrach (ryc.2,3). Po przejściu na emeryturę w 1990 roku nadal aktywnie uczestniczył w życiu społecznym. Przez dwie kadencje (1990-1997) był rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej w Gdańskiej Izbie Lekarskiej. Profesor w swoim długim życiu otrzymał wiele odznaczeń i nagród. Pięknym zwieńczeniem obecności Profesora Hlavatego w życiu medycznym było nadanie Sali Wykładowej Szpitala Copernicus (byłego Szpitala Wojewódzkiego) w Gdańsku Jego imienia w maju 2019 roku. Profesor osobiście uczestniczył w tym spotkaniu (ryc.4). Uroczystość związana była również z odsłonięciem tablicy poświęconej Antoniemu Hlavatemu.
Osobowość Profesora Hlavatego jest niezwykła również z powodu nietuzinkowego poczucia humoru, do dzisiaj funkcjonują w środowisku ortopedycznym anegdoty z udziałem Profesora.
Profesor Hlavaty jest wielką postacią w naszym życiu ortopedycznym. Znakomity lekarz, wspaniały naukowiec, człowiek obdarzony wszechstronnymi zainteresowaniami (góry, muzyka, filozofia) do dziś stanowi dla nas wzór.
Profesor Tomasz Mazurek
Kierownik Katedry i Kliniki Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu
Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Opracowano na podstawie publikacji Michał T.W. von Grabowski, Tomasz Mazurek: „Profesor Antoni Hlavaty. W 99. rocznicę urodzin”, Exemplum, Poznań 2019.
Senior seniorów. Profesor Antoni Hlavaty ukończył 100 lat
Prof. zw. dr hab. n. med. Antoni Hlavaty urodził się 27 kwietnia 1920 roku w Kołomyi, w dawnym województwie stanisławowskim. Rozpoczął studia we Lwowie w 1943 roku, kontynuował po wojnie na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie a ukończył w Poznaniu w 1949 roku. W tym samym roku przeniósł się do Gdańska i rozpoczął pracę jako asystent na Oddziale Chirurgii i Ortopedii Dziecięcej Akademii Lekarskiej. Przechodząc przez kolejne stopnie pracy zawodowej i naukowej pozostał w tej samej właściwie placówce do emerytury w 1990 roku, będąc przez ostatnie 23 lata kierownikiem Kliniki Ortopedii.
Profesor jest znakomitym lekarzem, uznanym naukowcem i badaczem, autorem nowych metod operacyjnych. Po przejściu na emeryturę nadal aktywnie uczestniczył w życiu społecznym środowiska lekarskiego. Od początku powołania Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku pełnił w latach 1989 – 1997, przez dwie kadencje, funkcję rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Był to początek odnowionego, trudnego działania samorządu lekarskiego, nie tylko pod względem organizacyjnym, także jego funkcjonowania. Urząd rzecznika mieścił się początkowo w Sopocie przy ul. Władysława IV, w bardzo skromnych warunkach lokalowych. Na otwarciu nowej, znacznie wygodniejszej i bardziej reprezentacyjnej siedziby, jeszcze też w Sopocie prof. Hlavaty powiedział: „Medycyna to nie tylko rozbudowany kompleks nauk, ale również pewna sztuka. A będąc sztuką ma powiązanie z etyką i jest wysoko ceniona w hierarchii aksjologicznej spośród innych zawodów. Urząd Rzecznika i Sąd Lekarski zostają powołani do oceny jakże delikatnej materii, jaką jest ocena drugiego człowieka i jego osobowość moralna. Dlatego orzeczenia mają pouczać, wychowywać i utrwalać wartość naszej tożsamości”. Profesor przekazywał zespołowi zastępców by nie zajmować się wyłącznie kwalifikacją prawną i administracyjną czynu, ale stroną etyczną i oceną kultury etycznej lekarza. Jako humanista i osoba wzorująca się na wielkich autorytetach moralnych chciał aby z orzeczeń promieniowała zawsze prawda, bo z prawdą łączy się dobro, a z dobra wyrasta piękno. Mawiał, że do sali sądu lekarskiego trzeba wkraczać niemal jak do świątyni, bez pychy, uprzedzenia i tendencyjności, z ciszą i pokorą. Sam dawał przykład by orzeczenia nasze były sprawiedliwe i nigdy nie krzywdzące. Niezawisły i niezależny organ rzecznika ma pełnić swoje funkcje w oparciu o wspólne wartości dobra, prawdy i sprawiedliwości, bronić honoru, godności zawodu lekarskiego, mając na względzie także poszanowanie i ochronę praw pacjenta. Prof. Hlavaty w okresie swojej działalności na stanowisku rzecznika, a także później, wniósł wiele wartościowych zasad etyczno-deontologicznych budujących autorytet organu odpowiedzialności zawodowej członków samorządu lekarskiego.
Warto też zaznaczyć, że kontakt z profesorem ułatwiało Jego duże poczucie humoru i do dzisiaj wspominamy opowiadane liczne anegdoty. Imponował nam też wszechstronnymi zainteresowaniami – o charakterze lżejszym, jak góry i muzyka, poprzez głęboką wiedzę filozofii i zasad etyki oraz jako znakomity lekarz z umiejętnościami wykraczającymi poza wykonywaną specjalność.
Z okazji Jubileuszu 100-lecia urodzin życzymy Dostojnemu Jubilatowi zdrowia, satysfakcji z licznych osiągnięć oraz życzliwej pamięci uczniów, współpracowników i przyjaciół.
W imieniu Zespołu Rzeczników
Odpowiedzialności Zawodowej
OIL w Gdańsku
dr n. med. Józefa Przeździak