Kiedy lekarz emeryt dorabia bez ryzyka  

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS przewiduje – jako zasadę – zmniejszanie lub zawieszanie świadczeń emerytalnych w przypadku uzyskiwania przychodów. W rzeczywistości zasada jest jednak odwrotna, gdyż ta sama ustawa wyłącza ograniczenia zarobkowania (z jednym wyjątkiem, o którym niżej) w stosunku do wszystkich tych emerytów, którzy osiągnęli już wiek 60 lat w przypadku kobiet i 65 w przypadku mężczyzn.

Emeryt 60+ i 65+ Mowa tu właśnie o lekarzach, którzy osiągnęli podstawowy wiek emerytalny, opisany na wstępie. W odniesieniu do tych osób ustawa przewiduje generalne zwolnienie z wszelkich ograniczeń w dodatkowym zarobkowaniu (zarówno co do kwot jak i formuły pracy) – z jednym wyjątkiem. Przechodząc na emeryturę lekarz musi rozwiązać umowę z dotychczasowym pracodawcą, u którego pracuje na podstawie umowy o pracę. Ma prawo (bez konsekwencji w postaci zmniejszenia lub ograniczenia wysokości emerytury) podjąć ją następnie na nowo, u tego samego lub innego pracodawcy, również w ramach umowy o pracę.

Emeryt 60- i 65- Dla młodszych lekarzy emerytów (tj. tych, którzy nie osiągnęli wieku 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn) ważne są zasady pracy oraz limity zarobkowania. Po pierwsze, dotyczy ich ta sama zasada, którą przedstawiono wyżej: kontynuacja pracy etatowej bez rozwiązania umowy powoduje zawieszenie emerytury bez względu na to, w jakim wymiarze jest to etat (pełen etat, połowa, inny wymiar), oraz bez względu na to jakie osiąga się z tego tytułu wynagrodzenie.

Jeśli natomiast umowa zostanie rozwiązana, a następnie nawiązana ponownie, lub też gdy taki młodszy emeryt nawiąże stosunek pracy z innym pracodawcą, istotne zaczynają być kwoty.

Limity dodatkowego przychodu Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Według stanu na dzień 1 stycznia 2018r. przedstawiają się one następująco:

Źródło: http://kadry.infor.pl/kadry/ubezpieczenia/emerytury_i_renty/767396,Ile-moze-dorobic-emeryt-i-rencista-od-1-grudnia-2017-r-do-28-lutego-2018-r.html

Co liczy się jako przychód? Pozostając cały czas w kręgu zagadnień interesujących wyłącznie lekarzy emerytów, którzy nie osiągnęli powszechnego wieku emerytalnego (odpowiednio 60 i 65 lat) przechodzimy teraz do kwestii źródeł przychodów, jakie są brane pod uwagę przy ewentualnym zmniejszaniu i zawieszaniu prawa do emerytury.

Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Będą to więc:

– zatrudnienie etatowe (umowa o pracę)

– umowa zlecenie (nawet, jeśli dana osoba jest zwolniona ze składek z uwagi na status emeryta)

– prowadzenie działalności gospodarczej – np. indywidualnej praktyki lekarskiej.

Indywidualna praktyka lekarska – sytuacja szczególna Często zapomina się także, że  w razie prowadzenia działalności gospodarczej (którą w przypadku lekarzy jest oczywiście najczęściej indywidualna praktyka lekarska) jako przychód z działalności, brany pod uwagę przy ewentualnym pomniejszaniu wysokości świadczeń ‘młodszych’ emerytów, jest ściśle określona kwota, niezależna od tego, ile w rzeczywistości dana osoba zarobiła. Kwotę tą stanowi kwota 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ogłaszana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (wg stanu na dzień 1 stycznia 2018r. jest to 2665,80 zł (źródło: www.zus.pl), chyba że ktoś zadeklarował wyższy przychód jako podstawę ‘oskładkowania’ działalności.

Konstrukcja taka ma dwie ważne konsekwencje. Korzystna jest taka, że młodszy emeryt prowadzący tylko indywidualną praktykę lekarską, nie naraża się na zmniejszenie wysokości świadczenia emerytalnego, ponieważ kwota przyjmowana domyślnie jako wysokość jego przychodu jest niższa, niż limit zarobku, którego przekroczenie ten skutek powoduje. Tak więc nawet duże obroty i wysokie zarobki osiągane z prowadzonej praktyki nie zmniejszają emerytury.

Zagrożenie pojawia się natomiast wówczas, gdy oprócz praktyki emeryt ten uzyska jeszcze inny przychód podlegający składkom, np. z tytułu umowy zlecenia lub pracy na cząstce etatu. Różnica pomiędzy domniemanym przychodem z działalności gospodarczej a limitem wynosi bowiem obecnie niewiele ponad 300 zł, jeśli więc emeryt, oprócz prowadzonej praktyki, dorobi więcej – naraża się na zmniejszenie emerytury, nawet wówczas, gdyby jego przychody z prowadzonej praktyki były znikome. Prowadzi to do wniosku, że jeśli lekarz emeryt (który nie osiągnął jeszcze powszechnego wieku emerytalnego) decyduje się na dalsze prowadzenie praktyki lekarskiej, powinien dążyć do tego, by ze wszystkimi zleceniodawcami (przychodniami, szpitalami) współpracować na zasadzie kontraktu, nie zaś umowy innego rodzaju.

Ostrożnie z umową o dzieło Umowa o dzieło jest wyłączona z obowiązku odprowadzania składek ZUS i zgłaszania do ubezpieczeń, nie jest więc brana pod uwagę jako przychód zmniejszający wysokość emerytury (chyba że jest zawierana z pracodawcą, u którego dana osoba jest zatrudniona na umowę o pracę). Stanowi to niekiedy dla lekarzy emerytów pokusę, by właśnie w tej formule podejmować współpracę ze zleceniodawcami. Trzeba jednak pamiętać, że praca lekarza jest pracą starannego działania, zaś umowa o dzieło oznacza zobowiązanie się do osiągnięcia określonego rezultatu, za który przyjmuje się odpowiedzialność. Jest więc w pracy zawodowej lekarza formułą  tyleż niebezpieczną, co po prosu nieadekwatną do rodzaju pracy.

Renty z tytułu choroby zawodowej Te same zasady dotyczące podstaw i wysokości zarobków powodujących zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia (niezależnie od wieku lekarza)  odnoszą się do rent z tytułu niezdolności do pracy powstałej na skutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy. Od wielu lat nie obowiązują już bowiem przepisy przewidujące szczególny charakter tego rodzaju rent, przejawiający się niegdyś w możliwości nieograniczonego  dodatkowego zarobkowania.

Iwona Kaczorowska-Kossowska

Radca prawny  OIL w Gdańsku

Podstawa prawna: ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U.2017.1383 z późn. zm.), ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz.U.2017.1773 z późn. zm.)